بررسی نقش اطلاعی دو فرایند مبتدا سازی و مجهول سازی در زبان فارسی از دیدگاه نقش گرایی

در مقاله ی حاضر با برگزیدن یازده فیلم نامه و نمایشنامه از آثار محسن مخملباف، به بررسی 120 جمله ی نشاندار حاصل از عملکرد دو فرآیند مبتداسازی و مجهول سازی پرداخته ایم. در این پژوهش سعی بر آن است تا شأن اطلاعی عنصر پیشایند شده در هر یک از این دو فرآیند تعیین گردد. همچنین نقش اطلاعی دو فرایند مذکور در بافت زبانی خود براساس انواع ساخت اطلاع کانونی و نیز عوامل مؤثر در تعیین نقش اطلاعی دو فرایند فوق مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست امده از پژوهش حاضر حاکی از آن است که بسامد وقوع سازه های پیشایند شده که حاوی شأن اطلاعی [+نو] هستند، بالا است. از سوی دیگر وقوع دو فرآیند مذکور تابع سه نوع ساخت اطلاع کانونی از قبیل ساخت جمله – کانونی، گزاره – کانونی و موضوع – کانونی می باشند. وضعیت شناختی و گفتمانی موجودیت های کلامی و نیز اهمیت موضوعی آنها می تواند بسامد وقوع هر یک از انواع ساخت های اطلاع کانونی و نیز چگونگی کدگذاری آنها را در سطح نحوی جمله تحت تأثیر قرار دهد. همچنین یافته ها نشان می دهد که از جمله عوامل مؤثر در تعیین نقش اطلاعی دو فرایند مبتداسازی و مجهول سازی عبارتند از: آشنایی فرضی گوینده با ذهنیت و دانش پیش انگاره ای شنونده، در نظر گرفتن شرایط بافتی (زبانی یا غیرزبانی) دخیل در کاربرد جملات از جمله معرفگی و ارجاع.